Du khách phương Tây tìm gì ở Châu Á - Hữu Ngọc

Mỗi năm, hàng triệu du khách phương tây đến việt Nam. Nếu tính châu Á, có thể hàng chục, hàng trăm triệu. Họ tìm gì ở Việt nam và nói chung ở châu Á?
Dĩ nhiên có rất nhiều động cơ khác nhau, tùy theo mỗi cá nhân... Đối với Việt Nam, có hai loại du khách đặc biệt: người Pháp và người Mỹ đều có mối liên hệ lịch sử và cảm xúc với Việt Nam.
Dưới con mắt người phương Tây, Việt Nam là Châu Á, là phương Đông. Họ tìm ở Phương Đông cái xa lạ(exotic). Từ điển BBC định nghĩa exotic:"cái gì khác với bình thường và lý thú vì từ một xứ sở xa lạ đến, hoặc có liên hệ đến xứ sở ấy". Người phương Tây xuất phát từ chủ quan mình muốn tìm cái xa lạ ở phương Đông, nên chỉ muốn tìm ở đó cái gì khác mình, do đó thường có những nhận định gán ghép, tạo nên một phương Đông theo quan niệm của mình, một khuôn mẫu bất di bất dịch.
"Điều chủ yếu đối với khách CHâu Âu là một hình ảnh người châu Âu về phương Đông và số phận đương đại của phương Đông".(E.W. Said-Đông phương học- New York-1978).
Mô hình phương Đông là: miền bí hiểm, có diện mạo, phong tục tập quán lạ, lối sống ngược với phương Tây, có đời sống tâm linh sâu sắc, tư duy trực giác, còn giữ được những nét văn minh truyền thống ấm áp tình người. Chính vì trong tiềm thức bị ám ảnh bởi mô hình ấy, mà một số người phương Tây chán ngán về văn minh vật chất phương Tây đã tìm hiểu về phương Đông bằng một số định kiến, dù là định kiến tốt, do đó hiểu phương Đông một cách méo mó.
Còn nhớ hồi chiến tranh chống Mỹ, nữ nhà văn Mỹ Susan Sontag sau khi sang Việt nam về có viết một tập ký(tôi không nhớ rõ tên, hình như là: Từ Hà Nội về). Tập ký khen ngợi đề cao ta, nhưng có chỗ hơi quá đáng, tìm cách giải thích cả những khuyết điểm của ta do tâm lý chủ quan nói trên.
Tạp chí Pháp Passions vietnam (tháng 7-2001) có đăng bài nhan đề Châu Á, theo mơ mộng người phương Tây. Tác giả nêu lên là du khách đến châu Á ngày càng vì sự "phát triển của tính cách bản thân" hơn là vì muốn tìm hiểu lịch sử và hiện tại một đất nước"...Châu Á dễ dàng đại diện cho hình ảnh mẫu của một xứ sở xa xôi, thiêng liêng và thần thánh. Từ ở đó, phương Tây đương tìm kiếm những điểm tựa mới, rút ra vốn nghị lực còn lại của mình để mong chinh phục được cái bóng của hạnh phúc trần gian. Xưa kia là để truyền giáo thì nay Châu Á đã trở thành đất để trú ẩn...".
"Du khách đến Châu Á nhiều khi biến thành người hành hương!". Phật giáo ngày nay hấp dẫn cả những thế hệ trẻ và những thế hệ phe tả xưa kia. "Thắng lợi của đạo Phật, các môn võ thuật, y học cổ truyền... thể hiện không những việc phương Tây đón chào những tri thức phương Đông", mà còn chứng tỏ Phương Tây "đang tìm một giải pháp"phép lạ và nhanh chóng "ở bên kia thế giới...".
Ấy là không kể du lịch phương Tây làm hại phong tục và xã hội một số nước Châu Á.
Tác giả bài báo kêu gọi du khách phương Tây đến CHâu Á nên có tinh thần trách nhiệm: "Hãy bắt đầu từ Việt Nam bằng cách nắm bắt đất nước này qua hiện tại và lịch sử của nó, chứ không phải qua dĩ vãng của bản thân chúng ta và những giấc mơ của chúng ta đã được chôn vùi".
2002

Chép trang 692- Lãng du trong văn hóa Việt nam - Tác giả - Hữu Ngọc